Mijn afstudeerrichting bij SRAL was groot doekformaat. De afgelopen jaren heb ik gewerkt aan kleine en grote projecten, alleen of voor/met andere restauratoren en kleuronderzoekers. De projecten zijn heel divers, variërend van een inventariserend onderzoek van één dag tot een langlopend restauratieproject of specialistisch kleurhistorisch onderzoek, verspreid over heel Nederland.

Hieronder zijn drie grotere projecten van mij nader toegelicht. Tevens ziet u hiernaast een selectie van enkele projecten waaraan ik heb (mee)gewerkt.

17^de-eeuwse plafondschilderingen in de Regentenkamer van het Burgerweeshuis te Zierikzee

In 2011 heb ik samen met collega restaurator Roos Keppler een inventariserend onderzoek uitgevoerd voor de restauratie van de 17^de-eeuwse plafondschilderingen in de Regentenkamer van het Burgerweeshuis te Zierikzee. Hierop volgde in 2013 een proefrestauratie om het behandelingsvoorstel van 2011 te verfijnen en af te stemmen met de Stichting Burgerweeshuis. De restauratie is uitgevoerd tussen januari en november 2014. Maurice Steemers, houtrestaurator van Restauratieatelier Enkzicht, en schilderijenrestauratoren Johanneke Verhave en Kate Bangerter maakten deel uit van het team.

De restauratie betrof enerzijds een verbetering van de visuele conditie van de schildering. Meerdere vernislagen waren in de loop der tijd sterk vergeeld en verouderde retouches van circa 500 gecorrodeerde bevestigingsnagels waren verkleurd. Hierdoor was de leesbaarheid van de schilderingen zeer slecht. Anderzijds was een verbetering van de ophanging van de beschilderde planken noodzakelijk. De nagels waren zo sterk gecorrodeerd dat het hout eromheen vermolmd was en dat zij vervangen moesten worden.

Om meer inzicht te verkrijgen in het historische verflagenpakket en ter ondersteuning van de behandeling zijn van verschillende gekleurde partijen verfmonsters genomen (zowel vóór als ná vernisafname).

Een klankbord groep, bestaande uit Ruth Jongsma (Bureau voor Kleuronderzoek & Restauratie), Eloy Koldeweij (senior specialist interieur Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) en Paul van Duin (hoofd meubelrestauratie Rijksmuseum Amsterdam) heeft kritisch en behulpzaam meegekeken en meegedacht tijdens de verschillende restauratiestappen.

Aangezien de schildering in het verleden niet eerder was ontdaan van vernislagen vormde dit object een interessant project voor het PAint onderzoeksproject van Annelies van Loon en Katrien Keune.

Vanaf 2015 is de zaal weer in gebruik genomen voor bruiloften en vergaderingen.

Het Cygnus Gymnasium – Integraal afwerkingsonderzoek

De voormalige 1^e Christelijke Technische School Patrimonium (het huidige Cygnus Gymnasium) aan de Amsterdamse Wibautstraat is in 1952-1956 gebouwd naar een ontwerp van architect J.B. Ingwersen. Een betonnen gebouw, waarbij de reliëfs van kunstenaar Harry op de Laak tijdens de ruwbouw in het beton zijn meegegoten. Karakteristieke elementen zoals ‘architectonische citaten’ van Le Corbusier en de symbiose van kunst en architectuur maken dit gebouw tot een typisch voorbeeld van de vooruitstrevende Wederopbouw Periode. Redenen om het gebouw in 2009 tot Rijksmonument te benoemen.

Voor een stage bij de RCE (begeleiding Mariël Polman), werd ik in 2008 geplaatst bij Wessel de Jonge architecten om onderzoek te doen naar de originele kleurafwerkingen, naar het verwijderen van verf op de betonnen architectonische onderdelen en naar de kunstwerken van Op de Laak.

In 2012 kreeg ik als zelfstandig restaurator opdracht om het terugbrengen van de originele kleuren te begeleiden en in samenwerking met collega Bruno Raïda de betonreliëfs te behandelen.

Op drie na waren de reliëfs van origine onbeschilderd. Het was financieel echter niet haalbaar om de verf van al deze reliëfs te verwijderen, daarom is uiteindelijk alleen de Betonmolenman bij de fietsenstalling geheel ontdaan van kleur. De overige reliëfs zijn ieder verschillend behandeld, afhankelijk van hun conditie en de mogelijkheden.

In 2014 won het project de Gulden Feniks in de categorie renovatie. De jury was onder de indruk van het “zeer grondige kleurenonderzoek en het vervolgens waar mogelijk herstellen van de oorspronkelijke kleurstelling”.

Artikelen over de restauratie van het Cygnus Gymnasium in Tijdschrift van de RCE 1 2015 en Architectuur NL 6/14

Het Schip

In 2013 werd ik benaderd door Archivolt Architecten voor een kleurhistorisch onderzoek van het complex ‘Het Schip’ in de Spaarndammerbuurt te Amsterdam dat merendeels is ontworpen door de architect Michel de Klerk (1884-1923). In opdracht van Woningstichting Eigen Haard heb ik samen met collega kleuronderzoeker Lisette Kappers, de opdracht aangenomen en het onderzoek uitgevoerd in de periode september 2014 tot maart 2015.

De huidige renovatie was aanleiding om de restanten van het historische verflagenpakket te onderzoeken. Daarnaast loopt er een lobby om Het Schip op de Werelderfgoedlijst te krijgen. Het terugbrengen van de originele kleurstellingen van De Klerk kan gezien worden als een juiste investering in de kwaliteit waarbij de beeldwaarde wordt versterkt.

Naast het exterieur is het onderzoek uitgebreid met enkele interieuronderdelen, te weten van een trappenhuis van de woningen en van het trappenhuis van de geïntegreerde school. Doel van het onderzoek was het bepalen van de oorspronkelijke eerste afwerklagen ten tijde van oplevering in 1921 en 1925.

In overleg met mevr. Cisca van der Leeden (projectleider Woningstichting Eigen Haard) en mevr. Petra van Diemen (Archivolt architecten bv) zijn de onderzoekslocaties voorafgaand aan het onderzoek bepaald.

Ten behoeve van het onderzoek zijn van verschillende architectonische onderdelen verfmonsters genomen, die in nauw overleg geanalyseerd zijn door dr. Luc Megens van de RCE.

Op basis van het kleuronderzoek zullen onder andere de kozijnen hun warme licht beige kleur terug krijgen en de deuren hun frisse groene kleur.